برخی از دانشگاه‌ها بین پایان نامه و رساله تفاوتی قائل نیستند، اما باید دانست که بین این دو واژه تفاوت وجود دارد. معمولاً واژۀ پایان‌نامه یا تز برای درجۀ کارشناسی‌ارشد (Master) بیان می‌شود و رساله یا دیزرتیشن برای درجۀ دکتری (PhD) به کار برده می‌شود.
☑️ در پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشجو برای اولین بار به‌طور جدی کار پژوهشی خود را آغاز می‌کند و از دانشجو انتظار می‌رود که به اصول روش تحقیق توجه کرده و پژوهش او از اصالت و نوآوری (Orginality) برخوردار باشد.
☑️ در حالی که در رسالۀ دکتری از دانشجو انتظار می‌رود که علاوه بر اصالت و نوآوری در کار، اندیشه‌ها، تفسیرها و تحلیل‌های خود را دربارۀ هرگونه اطلاعات گردآوری شده، بیان کند (در واقع حضور اندیشه‌های خود پژوهشگر در رسالۀ دکتری برجسته است).
☑️ در نهایت در رسالۀ دکتری پژوهشگر باید بتواند نظریه‌ای جدید یا ناقض یا تأییدکنندۀ نظریات پیش از آن را ارائه دهد.
